In het eerste deel van dit relaas kon je lezen hoe de sauna Teemu ontdooide. Drie blikken later blijkt hij zelfs een begenadigd verhalenverteller te zijn. De saunastenen fungeren als een ersatzkampvuur.
“Volgens een bekende legende van de Samen konden de vossen van de poolregio het noorderlicht opwekken”, vertelt hij.
“Telkens een vos met zijn staart sneeuw richting hemel zwiept, verschijnt de aurora borealis aan het firmament.”
In dat verhaal vindt het Finse woord voor aurora borealis zijn oorsprong: revontulet – ofte ‘vossenvuur’.
Al decennialang fascineert het noorderlicht de volkeren die dichtbij de polen leven. Daarvan getuigen de ontelbare legendes en vormen van bijgeloof.
De Samen uit het noorden van Noorwegen, Zweden, Finland en Rusland geloofden dat de geesten van de doden zich manifesteerden als aurora borealis. Daarom dat ze tijdens zo’n vertoning in hun lavvu’s bleven. Kinderen moesten zich stilhouden. Uit respect voor gestorven bloedverwanten en om hen niet tegen de borst te stuiten. Wie dat niet deed, riep ziekte en dood over zich af.
Schotten dachten dat het noorderlicht afkomstig was van epische gevechten tussen krijgers in de hemel. Andere Middeleeuwse Europeanen zagen in het roodgloeiende hemelgewelf een slecht voorteken voor onheil, oorlog en bloedvergieten (al had in Middeleeuws Europa zelfs een vredesduif onheil en oorlog kunnen voorspellen).
Ook in het noorden van Noord-Amerika zijn er bijna evenveel verhaaltjes over het noorderlicht als er indianenstammen zijn. Het zijn de kampvuren van medicijnmannen uit de noordelijke regionen die hun vijanden laten pruttelen in gigantische potten, dacht de ene clan. De fakkels van vriendelijke reuzen, die de mensen helpen bij het nachtelijk speervissen, zei de andere. Nee, een stam van dwergen bakt walvisspek boven een vuur, zo beweert een derde. Die dwergen zijn half zo groot als de peddel van een kano maar sterk genoeg om een walvis te vangen met hun blote handen.
En zo kan ik nog wel even doorgaan. Mijn favoriet is evenwel een volksverhaal dat leefde bij zowat alle Eskimo’s: de aurora borealis was volgens hen afkomstig van hun dode kameraden die in het hiernamaals een bitsige pot voetbal uitvochten, met de schedel van een walrus als bal.
Ik ben al twee maanden in blijde verwachting van het poollicht. Het was in de eerste plaats een van de redenen om naar Lapland af te zakken. Nochtans had ik eerder goede hoop dat ik die aurora borealis al in Sysmä van mijn loodjeslijst zou kunnen schrappen. Zelfs veel zuidelijker verschijnt het fenomeen af en toe aan de hemel, hadden vrienden mij ingeprent, dus in Finland moet dat zeker gebeuren.
Daarom dat ik eerst niet actief op zoek was naar tekenen van de aurora. Gewoon ’s avond mijn blik hemelwaarts wenden zou moeten volstaan, zo dacht ik. Niet dus. Toen ik halverwege december nog altijd geen vuiltje aan de lucht had bemerkt, geraakte ik in paniek. De tijd begon af te korten, nog een halve maand en de residentie in Sysmä zat erop. Zou ik hier nu echt vertrekken zonder noorderlicht?
De jacht op de aurora ging van start. Ik begon als een gek het internet af te schuimen. Na een tijdje kon ik probleemloos een magnetogram aflezen. Ik wist alles over zonnewinden en hun snel- en dichtheden. Magnetisch veld en coronaal gat kenden geen geheimen meer voor mij. Maar de aurora borealis- nee, die kreeg ik nog altijd niet te zien.
“Komaan, uit je bed!”
Het was 21 december en ik kon amper opwinding niet verbergen. Anete wreef de slaap uit haar ogen.
“Wat? Hoe laat is het?”
Het was halftwee. Ik wuifde haar vraag weg.
“Snel een beetje! Er is een geomagnetische storm aan de gang! De Kp-index gaat door het dak! Komaan, vooruit! Volgens deze website is er een kleine kans op aurora op onze breedtegraad.”
We wisselden pyjama’s voor kleren en stoven de deur uit voor een avondwandeling… om vervolgens uit te kijken op een dik wolkenpak. Ik teleurgesteld, Anete slechtgezind omdat ik haar voor niets heb wakkergemaakt. Vervolgens zag ik groen (haha!) van jaloezie wanneer ik foto’s zie van het noorderlicht die nacht in IJsland en het noorden van Schotland.
Om maar te zeggen dat ik vol verwachting in die sauna zit, daar in Kelujärvi. In Rovaniemi vertoont de natuur z’n hemelvoorstelling zo’n 200 keer per jaar. Sodankylä ligt nog een dikke 100 kilometer noordelijker. Als het hier niet lukt, dan ben ik gedoemd en kan ik mijn poollichtdroom maar beter opbergen.
De gsm van Teemu gaat af in de kleedkamer. Het is zijn vader, amateurfotograaf en al jarenlang aurora’s kiekend.
“Naar buiten!” schreeuwt Teemu vanuit de kleedkamer, “Nu! Geen tijd om je aan te kleden, het is nooit te voorspellen hoe lang het poollicht zich vertoont.”
Met enkel een handdoek om de lenden stormen Anete en ik naar buiten. Er verschijnt een boog van diffuus wit licht aan de hemel. Het is vaag, amper te zien zelfs. Het lijkt wel een poort van wolkjes, ware het niet dat de sterren zichtbaar zijn door het witte schijnsel. Even schiet het door mijn hoofd: is dit het maar?
Maar dan ontploft het.
Een immense gordijn overwelft Kelujärvi. Het wit verandert in fel fluorescerend groen. Dan zijn er opeens twee gordijnen, nu drie. De gordijnen gaan aan het wapperen, de fameuze dans van het noorderlicht. En dit is geen slome slow op een uitgedoofd trouwfeest. Nee, het licht danst uitbundig aan het firmament, als een kronkelende groene rivier die er nog niet uit is welke bedding te volgen.
“Disco in de hemel”, grijnst Teemu. De dans versnelt, het licht wordt alsmaar heller, alsof aliens hun vliegende schotels aan het parkeren zijn. Het hoeft niet verwonderen dat het soms zo helder is dat je de krant kan lezen met enkel het licht van de aurora.
Ik voel niet eens hoe de koude bijt, mijn lichaam vakkundig voorbereid door de sauna. Nu begrijp ik waarom al die clans zo vol van verachting naar dit spektakel keken. Zelfs met al de wetenschappelijke kennis voorhanden, blijft de Stairway to heaven boven onze hoofden een machtig fenomeen.
Geen idee of ik na vandaag nog ooit onder de indruk ga zijn van vuurwerk. Rubens en Picasso, eet jullie harten uit… de natuur is grootste schilder aller tijden.
In het slotdeel van deze mini-reeks trek ik naar het Disneyland van Lapland.
Jalan-Jalan 
4 gedachtes over “Lapland (deel 2): over het noorderlicht, of: voetballen met een walrusschedel”